Από τον τέταρτο τόμο της ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΤΗΣ ΚΑΤΟΧΗΣ του Δημοσθένη Κούκουνα, με θέμα "Η Κρήτη υπό Κατοχή":
Ο ΕΠΙΛΟΧΙΑΣ ΣΟΥΜΠΕΡΤ
Γιος – κατά την επικρατέστερη εκδοχή – του πλούσιου καπνέμπορου από τη Σμύρνη Σπυρίδωνος Κωνσταντινίδη, που μετανάστευσε οικογενειακώς στη Γερμανία την εποχή της Μικρασιατικής Καταστροφής, ο Φριτς Σούμπερτ άφησε με τη δράση του τρομακτικές μνήμες στην Κρήτη και αργότερα στη Μακεδονία.
Αμέσως μετά το τέλος του πολέμου, χρησιμοποιώντας το ελληνικό όνομα Πέτρος ή Τάκης Κωνσταντινίδης, κατάφερε να περιληφθεί μεταξύ των απελευθερωμένων Ελλήνων που κρατούνταν στα στρατόπεδα συγκέντρωσης και ανάμεσά τους να επιστρέψει αεροπορικώς. Και πράγματι, όταν ένα συμμαχικό αεροσκάφος έφθασε στις 4 Σεπτεμβρίου 1945 στο στρατιωτικό αεροδρόμιο της Ελευσίνας και οι πρώην κρατούμενοι συνωστίζονταν για να περάσουν τον υποτυπώδη έλεγχο των ελληνικών αρχών (ουσιαστικά δήλωναν «καλή τη πίστει» την προσωπική εκδοχή και τα στοιχεία τους, ελλείψει εγγράφων και ταυτοποίησης), ένας αστυνομικός ονόματι Αναστασιάδης τον υποπτεύθηκε με αποτέλεσμα να αναγνωρισθεί στο σκελετωμένο πρόσωπο του Πέτρου ή Τάκη Σπ. Κωνσταντινίδη, που δήλωνε ότι καταγόταν από τη Βέροια, ο διαβόητος Φριτς Σούμπερτ. Ακολούθησαν πρόχειρες ανακρίσεις και δεν χρειάστηκε πολύ για να ομολογήσει την ταυτότητά του, αφού μάλιστα μία Αυστριακή συνταξιδιώτισσά του, χορεύτρια της Όπερας της Βιέννης, που επέστρεφε για να βρει τον Έλληνα σύζυγό της, κατέθεσε καθοριστικά ότι προηγουμένως της είχε παραδεχθεί ότι ήταν Γερμανός.
Στο καίριο ερώτημα, γιατί αποφάσισε να επιστρέψει, αφού ήταν γνωστό τι τον περίμενε, δόθηκε η εντύπωση ότι κάποια ερωτική σχέση ήταν εκείνη που τον υποκίνησε να γυρίσει στην Ελλάδα. Ο Κωνσταντινίδης ή Σούμπερτ και ο Μαξ Μέρτεν είναι δύο χαρακτηριστικές περιπτώσεις ανθρώπων των Γερμανών που αποτόλμησαν να επανεμφανισθούν στη μεταπολεμική Ελλάδα, πιστεύοντας ότι δεν έχουν τίποτε να φοβηθούν – ή, διαφορετικά, υποτιμώντας τη νοημοσύνη των ελληνικών αρχών. Και οι δύο ήταν υπόλογοι για εγκληματικές πράξεις, αλλά είχαν – στο μυαλό τους – ένα κοινό στοιχείο: Πίστευαν ότι, αν χρειαζόταν, θα βρίσκονταν πολλοί να τους υποστηρίξουν, για όσα «καλά» είχαν κάνει. Και για μεν τον Μέρτεν, παρέλασαν από τη δίκη του πρόθυμοι μάρτυρες υπεράσπισης (ανάμεσά τους πολλοί επώνυμοι), ενώ για τον Σούμπερτ, που είχε την ατυχία να μην δικασθεί το 1959 αλλά το 1947, όταν ακόμη όλα ήταν νωπά, οι μάρτυρες που προσήλθαν ήταν καταδικασμένοι σε πολυετείς καθείρξεις ως δοσίλογοι «αντικομμουνιστές» συνεργάτες του, πρόθυμοι όμως να αποστασιοποιηθούν.
Η επιστροφή του Σούμπερτ φαντάζει αψυχολόγητη, είτε είχε ερωτικά ελατήρια είτε απλώς πίστευε πως – μετά τη λαίλαπα των Δεκεμβριανών – πως ό,τι είχε διαπράξει ήταν ...αμνηστευμένο. Ο ίδιος όμως οπωσδήποτε δεν εκτίμησε σωστά ότι θα εύρισκε ασφαλέστερο καταφύγιο στην απελευθερωμένη Ελλάδα παρά στην κατεστραμμένη και κατεχόμενη πλέον Γερμανία. Είχε μείνει με την εντύπωση ότι οι εκατοντάδες «συνεργάτες» του θα είχαν μείνει ακαταδίωκτοι και θα τον στήριζαν.
Το «Εθνικό Απόσπασμα Καταδίωξης Κομμουνιστών» (ΕΑΚΚ), όπως ήταν η ελληνική ονομασία του Σώματος Σούμπερτ[1], το οποίο τυπικά είχε ιδρυθεί τον Οκτώβριο 1943, κάθε άλλο παρά ισχυρό ήταν μετά την Απελευθέρωση, αφού είχε αυτοδιαλυθεί αρκετά νωρίτερα. Επρόκειτο για μια μικρή παραστρατιωτική οργάνωση στην Ανατολική Κρήτη, που την αποτελούσαν Έλληνες που δήλωναν γερμανόφιλοι ή ήταν πρώην ποινικοί κρατούμενοι. Οι Σουμπεραίοι ή Σουμπερίτες ήταν ο φόβος και ο τρόμος λόγω των θηριωδών μεθόδων που μετέρχονταν. Η συμπεριφορά τους ήταν τέτοια που ακόμη και για τους Γερμανούς ήταν απαράδεκτη, ώστε – όταν εξαντλήθηκε η υπομονή των τελευταίων – τους έδιωξαν από την Κρήτη[2].
Έχει αναφερθεί ότι ο Σούμπερτ, κατά το διάστημα που ζούσε στη Γερμανία πριν από τον πόλεμο, είχε γίνει μέλος του Εθνικοσοσιαλιστικού Κόμματος και ότι από την ιδιότητά του αυτή αντλούσε δύναμη. Ωστόσο, αυτό το στοιχείο δεν είναι επιβεβαιωμένο. Το βέβαιο είναι ότι εμφανίστηκε στην πρώτη περίοδο της Κατοχής της Κρήτης στο Ρέθυμνο, ως διερμηνέας του Γερμανού φρουράρχου της περιοχής. Εκτός από την καλή γνώση της ελληνικής γλώσσας, που όμως την πρόφερε με βαριά προφορά, γνώριζε και την τουρκική, γεγονός στο οποίο οφειλόταν το προσωνύμιο που του είχαν δώσει οι Έλληνες κάτοικοι της περιοχής: ο «Τούρκος». Φορούσε στολή υπαξιωματικού της Βέρμαχτ, είχε τον βαθμό του επιλοχία, επειδή προφανώς δεν είχε τα προσόντα για να γίνει έφεδρος αξιωματικός, και για ένα διάστημα είχε αντικαταστήσει τον Χάρτμαν[3] ως επικεφαλής του γερμανικού δικτύου αντικατασκοπίας στην Κρήτη.
Ως «εναρκτήρια» δράση του Φριτς Σούμπερτ αναφέρεται ο φόνος του Π. Παπαδάκη στις 27 Αυγούστου 1941 στο Όρος Ρεθύμνης, αφού προηγήθηκαν βασανιστήρια του άτυχου θύματος, με την κατηγορία ότι έκρυβε Άγγλους. Επανεμφανίστηκε τον Ιούνιο 1942, αφού προηγουμένως με διαταγή του καπετάν Μπαντουβά είχαν γίνει εκτελέσεις διαφόρων Ελλήνων κατηγορουμένων ως δοσιλόγων σε διάφορες περιοχές της Κρήτης. Είναι γνωστό ότι τότε οι Γερμανοί αντέδρασαν βίαια για τις εκτελέσεις των συνεργατών τους και η επανεμφάνιση του Σούμπερτ είχε σκοπό εκδικητικό.
Την εποχή εκείνη ο Σούμπερτ σκότωσε τον δάσκαλο Ι. Μανουσάκη και τον Μ. Γρυπάρη με την κατηγορία υπόθαλψης Άγγλων, τον Εμμ. Μακράκη επειδή έκρυβε όπλα, καθώς και τον Μ. Μαυρουδή. Στις 26 Ιουνίου 1942 σκότωσε στο χωριό Αυγενική τους Α. Τζιράκη, Ι. Ξυλούρη, Μ. Λυδάκη και Ελ. Λυδάκη ως συγγενείς ανταρτών. Επόμενη κίνησή του εντοπίζεται στον Άγιο Σύλλα τον άλλο μήνα, όταν βασάνισε τον Ε. Καραγιωργάκη (τον οποίο σκότωσαν δύο Ιταλοί, ύστερα από παρότρυνση του Σούμπερτ) και άλλους χωρικούς, ενώ έκαψε επτά σπίτια.
Προηγουμένως, τα ξημερώματα της 9ης Ιουλίου, ο Σούμπερτ επικεφαλής μικτής διλοχίας, που την αποτελούσαν Γερμανοί και χωροφύλακες, είχε κυκλώσει το λημέρι της ομάδας του καπετάν Πετρακογιώργη, στη θέση Παπά-Πέραμα (Τεμενένι) βάσει πληροφοριών που είχε η γερμανική μυστική αστυνομία. Ο Πετρακογιώργης σώθηκε ως εκ θαύματος, καθώς έτυχε να επιχειρήσει τη διαφυγή του από τη μεριά που βρίσκονταν οι χωροφύλακες του αποσπάσματος, οι οποίοι σιωπηρά τον άφησαν να περάσει. Ωστόσο μαζί με τους χωροφύλακες ήταν οι περιβόητοι αδελφοί Τζουλιά, οι οποίοι είχαν προσωπικές διαφορές με τον υπενωμοτάρχη Στ. Περάκη, αντάρτη του Πετρακογιώργη, που τον συνέλαβαν. Ο Περάκης παραδόθηκε στον Σούμπερτ, ο οποίος τον βασάνισε σκληρά και τελικά, αφού φυλακίστηκε για ένα διάστημα στο Ηράκλειο, αφέθηκε ελεύθερος[4]. Η επιχείρηση είχε σχεδιασθεί από τον λοχαγό Χάρτμαν, ο οποίος είχε αναθέσει την εκτέλεσή της στον Σούμπερτ.
Για έναν ολόκληρο χρόνο τα ίχνη του Σούμπερτ χάνονται, όπως είχε συμβεί και στο δεκάμηνο Αυγούστου 1941 – Ιουνίου 1942. Είναι πιθανόν ότι σ’ αυτές τις περιόδους ασχολήθηκε αποκλειστικά με μυστική δράση και ίσως κρύβοντας την πραγματική του ταυτότητα με τη χρήση άλλων ψευδωνύμων, ενώ μετά τον Ιούνιο 1942 χρησιμοποιήθηκε για συλλογή πληροφοριών σχετικά με τη δράση των ανταρτών.
Τελικά, εμφανίστηκε τον Αύγουστο 1943 στο χωριό Ροδάκινο και έκαψε δώδεκα σπίτια που ανήκαν σε υπόπτους ως αντάρτες. Επειδή όμως είχε διαρρεύσει προφανώς η πληροφορία και οι άντρες του χωριού δεν ήταν παρόντες, εκτέλεσε τρεις γέροντες (τους Χ. Λουκογιάννη, Ν. Λουκογιάννη και Σ. Φρόνιμο), καθώς και τη Σμαράγδω Καπετανάκη, που την έκαψε ζωντανή μέσα σε φούρνο! Στις 14 Αυγούστου 1943 σκότωσε τους Νικόλαο και Ηλία Μπομπολάκη στις Βουκολιές με την κατηγορία ότι άκουγαν κρυφά ελληνικές εκπομπές του εξωτερικού. Στις 13 Σεπτεμβρίου εκτέλεσε επίσης στις Βουκολιές τον Μ. Χριστοδουλάκη με την κατηγορία ότι έκρυβε όπλα.
Στις 23 Αυγούστου πήγε στις φυλακές Χανίων και παρέλαβε τρεις Έλληνες υπόδικους για φόνους άλλων Ελλήνων. Τους οδήγησε σε ερημικό σημείο και τους εκτέλεσε. Κάτι ανάλογο έπραξε και στις 25 Σεπτεμβρίου από τις φυλακές Ηρακλείου, όπου πήγε και παρέλαβε τέσσερις άλλους, ομοίως υπόδικους. Η παραλαβή Ελλήνων υποδίκων, που προφανώς ανήκαν σε αντιστασιακές ομάδες, έγινε για να τιμωρηθούν οι εκτελεστές ανθρώπων που ανήκαν στην υπηρεσία του Σούμπερτ.
Από τον Οκτώβριο του 1943, οπότε ανέλαβε τη δίωξη των ανταρτών και την ανακάλυψη οπλισμού, συγκροτήθηκε επίσημα το παραστρατιωτικό σώμα του Σούμπερτ με τη συμμετοχή αποκλειστικά Κρητικών που είτε ήταν δεδηλωμένοι γερμανόφιλοι είτε βρίσκονταν σε προσωπική βεντέτα με επικεφαλής ανταρτικών ομάδων. Πολλοί απ’ αυτούς προέρχονταν από τον Κρουσώνα και τουλάχιστον δύο μεγάλες και γνωστές οικογένειες της περιοχές πήραν μέρος στο σώμα. Η έδρα του σώματος ήταν στο ξενοδοχείο Αντωνακάκη του Ηρακλείου, όπου στρατωνίζονταν οι άνδρες του.
Οι «σουμπεραίοι», που φορούσαν γερμανικές στολές χωρίς ιδιαίτερα χαρακτηριστικά, επιτέθηκαν στο χωριό Καλή Συκιά, συνέλαβαν 12 γυναίκες για υποστήριξη ανταρτών, έκαψαν τα σπίτια τους και τις τουφέκισαν ή τις έριξαν ζωντανές στη φωτιά. Την ίδια τύχη είχαν και πέντε άνδρες του ίδιου χωριού. Τον ίδιο μήνα το σώμα επέδραμε (αυτή τη φορά με συμμετοχή τμημάτων της γερμανικής μυστικής αστυνομίας) και κατά του χωριού Καλλικράτη Σφακίων, όπου σκότωσε 17 άνδρες και 11 γυναίκες, ενώ πυρπόλησε 81 σπίτια. Η επόμενη επιδρομή αφορούσε το χωριό Καλοί Λάκκοι, οι κάτοικοι του οποίου είχαν εγκαίρως απομακρυνθεί και εξαφανισθεί, αλλά λεηλατήθηκαν τα σπίτια τους. Στη συνέχεια οι άνδρες του Σούμπερτ κατευθύνθηκαν στο Μουρί, όπου σκότωσαν πέντε χωρικούς, έναν εκ των οποίων, τον Ι. Τσιρικάκη, ο Σούμπερτ τον τύφλωσε πριν τον εκτελέσει.
Έγιναν πολλές προσπάθειες για να εκτελεσθεί ο Φριτς Σούμπερτ, ιδιαίτερα αφότου ανέλαβε την ηγεσία του ΕΑΜ-ΕΛΑΣ ο συνταγματάρχης Κοντεκάς, διαδεχόμενος τον Μάντακα, χωρίς όμως θετικό αποτέλεσμα. Ο σκληρός Ελληνογερμανός επιλοχίας έπαιρνε ιδιαίτερα μέτρα ασφαλείας. Ζούσε σ’ ένα οχυρωμένο σπίτι στο Ηράκλειο, περιτριγυρισμένο από μια υδάτινη τάφρο, ενώ σε κάθε του κίνηση συνοδευόταν από σωματώδεις σωματοφύλακες, οι οποίοι κυρίως κατάγονταν από τον Κρουσώνα.
Ένας απ’ αυτούς, ο λιποτάκτης Μπαλτζάκης, πείσθηκε από τους ορκισμένους αντιπάλους του Σούμπερτ ότι θα του δινόταν αμνηστεία αν δεχόταν να τον εκτελέσει. Ωστόσο ο Μπαλτζάκης δεν το αποτόλμησε, αλλά προτίμησε να αποτραβηχθεί από το Σώμα Σούμπερτ, συνοδευόμενος και από έναν άλλον. Προηγουμένως ο Μπαλτζάκης, που είχε υποστεί ειδική εκπαίδευση σαμποτέρ από τους Συμμάχους στη Μέση Ανατολή και είχε σταλεί ως μέλος ομάδας δολιοφθορών στην Κρήτη, είχε εντοπισθεί και συλληφθεί από τον Σούμπερτ. Τότε άλλαξε στρατόπεδο και εντάχθηκε στο Σώμα Σούμπερτ, πρωταγωνιστώντας σε έρευνες για αντάρτες του Μπαντουβά. Σχετικά αναφέρεται σε βρετανική έκθεση[5]:
«Έκανε [ο Σούμπερτ] περισσότερα από 100 εγκλήματα, τα πιο πολλά στο χωριό Κρουσώνα. Χαρακτηριστικό της εγκληματικής αυτής ομάδας ήταν η κτηνωδία και η αιμοβόρα βαρβαρότητα.
Μετά τα συμβάντα στον Τζιλίβδικα, υπό την προστασία γερμανικών μονάδων, η ομάδα αυτή των προδοτών κατέστρεψε τα χωριά Καλλικράτης και Καλή Συκιά στους πρόποδες του βουνού. Μεταξύ των άλλων βαρβαροτήτων που διέπραξε, έκαυσαν τις γυναίκες και τα παιδιά, σπρώχνοντας τις γυναίκες και πετώντας τα παιδιά στις φλόγες των σπιτιών τους, όπου καίγονταν ζωντανές, διασκεδάζοντας με το φρικτό θέαμα. Οι θηριωδίες αυτές συνεχίσθηκαν σ’ όλη την Κρήτη τους επόμενους τρεις μήνες, με επιδρομές στα χωριά για ανακάλυψη κρυμμένων όπλων και εκτέλεση κάθε ωμότητας που απαιτούσαν απ’ αυτούς οι Γερμανοί αφέντες τους. Μεταξύ των άλλων βδελυρών κατορθωμάτων τους ήταν και το τσάκισμα των χωρικών, δέρνοντάς τους, των χωριών Κρότου και Μιαμού, αφού ανακάλυψαν, κατόπιν προδοσίας, ότι χρησιμοποιούσαν την απαγορευμένη γι’ αυτούς ακτή ΤΙΝ (Τσούτσουρα – Τρεις Εκκλησιές).
Με κοινή απόφαση οι κάτοικοι πολλών περιοχών αποφάσισαν να οργανωθούν καλύτερα και ν’ αντιμετωπίσουν δυναμικά τον Σούμπερτ και την ομάδα του, όταν θα ερχόταν στην περιοχή τους. Αυτοί όμως προτιμούσαν να κηρύττουν απαγορευμένες αυτές τις επικίνδυνες γι’ αυτούς περιοχές και να κτυπούν, οι εξωμότες, τους προσωπικούς εχθρούς τους και να κάνουν πλιάτσικο στις πλούσιες αγροικίες των πεδινών περιοχών του Ηρακλείου».
Η δράση του Σώματος Σούμπερτ στην Κρήτη κυρίως εντοπίζεται στους τελευταίους μήνες του 1943, όταν – μετά τη συνθηκολόγηση των Ιταλών – είχε εξαρθεί η αντιανταρτική δράση εκ μέρους των γερμανικών στρατευμάτων κατοχής. Είναι χαρακτηριστικό ότι την ίδια εποχή είχε ενταθεί σε όλη την Ελλάδα η διαμάχη μεταξύ των δύο κυρίων πόλων της Εθνικής Αντίστασης με αφορμή τη μονοπώληση του αγώνα. Έτσι και στη μεγαλόνησο, είχε διαμορφωθεί μια αντικομμουνιστική τάση, ανάλογη εκείνης που ενέπνευσε την ίδρυση των Ταγμάτων Ασφαλείας στην Αθήνα και αλλού. Με πρωταγωνιστική πρωτοβουλία του υπουργού γεν. διοικητή Κρήτης Ιω. Πασσαδάκη και άλλων τοπικών παραγόντων, επιχειρήθηκε η συγκρότηση της Αντικομμουνιστικής Οργάνωσης Κρήτης, στο πλαίσιο της οποίας επρόκειτο να συγκροτηθούν τρία αντίστοιχα ελληνικά τάγματα με ανάμιξη του αντισυνταγματάρχη Πλεύρη[6], αλλά τελικά δεν έγιναν.
Η απομάκρυνση του Σούμπερτ από την Κρήτη φαίνεται ότι κατεύνασε την αντίδραση του πληθυσμού έναντι των Γερμανών, όπως επεσήμαναν και οι ίδιοι οι Άγγλοι, θεωρώντας ότι στη συνέχεια «είχαν περισσότερες επιτυχίες με την έξυπνη προπαγάνδα που ακολούθησαν».
Ο Γερμανός διοικητής του Φρουρίου Κρήτης στρατηγός Μπρούνο Μπρόιερ έχει αναφέρει στην απολογία του, όταν δικαζόταν στα τέλη του 1946 στην Αθήνα ενώπιον του ειδικού δικαστηρίου εγκληματιών πολέμου:
«...Και τώρα θα ασχοληθώ με την υπόθεσιν Σούμπερτ. Όταν συνηντήθην με τον λοχαγόν Κρόιτς, μου είπε να καταρτίσομε μίαν ομάδα διά την καταδίωξιν των ανταρτών. Η διαταγή ιδρύσεως της ομάδος του Σούμπερτ προέρχεται ή από τον Λοχαγόν Κρόιτς ή από το τμήμα της Μυστικής Αστυνομίας. Ποτέ ένας διοικητής δεν ημπορεί να διατάξει ένα τέτοιο γεγονός. Οι μάρτυρες δεν αναφέρουν καλώς τα υπό του Σούμπερτ διαπραχθέντα εις τα Μεσκλά, όπου εφονεύθησαν επτά άτομα της ομάδος Σούμπερτ. Δεν ήτο ο Σούμπερτ εκεί, αλλά μόνον οι άνδρες του. Μετά από την δράσιν του Σούμπερτ, ορισμένοι κάτοικοι μου έκαναν παράπονα, τότε εκάλεσα τον Λοχαγόν Κρόιτς και τον Σούμπερτ και τους είπα να περιορισθούν εις την καταπολέμησιν των ζωοκλεπτών και εις την βοήθειαν των γερμανικών στρατευμάτων διά την καταπολέμησιν των ανταρτών. Κατά τα μέσα Δεκεμβρίου [1943] έλαβα την απόφασιν να διαλύσω την ομάδα Σούμπερτ και να εκτοπίσω τον Κρόιτς. Η ανωτέρω διαταγή εδόθη την 14 Δεκεμβρίου...».
«Στο Σώμα του κ. Σούμπερτ υπήρχε ασφάλεια επί Κατοχής», είχε καταθέσει ένας Κρητικός μάρτυρας κατά τη δίκη του θηριώδους επιλοχία. Επρόκειτο για τον Χαρ. Δελημπασάκη, ήδη τότε καταδικασμένο σε ισόβια, ο οποίος είχε υπηρετήσει υπό τις διαταγές του και ο οποίος έδειχνε απεριόριστο σεβασμό προς τον άλλοτε προϊστάμενό του, ακόμη και μετά την πλήρη απελευθέρωση της χώρας! Οι συνθήκες ήταν καλές, πρόσθεσε, αλλά ο μόνος κίνδυνος ήταν ότι ένας «σουμπεραίος» θα μπορούσε να εκτελεσθεί αν επιχειρούσε να αποστατήσει!
Άλλοι πρώην συνεργάτες του, που εν τω μεταξύ είχαν επίσης καταδικασθεί από τα ελληνικά δικαστήρια σε ισόβιες καθείρξεις, όπως οι Γ. Μαραβελάκης και Στ. Συντιχάκης, επέδειξαν λιγότερο σεβασμό έναντι του Σούμπερτ και κατέθεσαν ότι είχαν καταταγεί διά της βίας. Ο Μιχ. Παναγιωτάκης από το χωριό Άγιοι Δέκα Ηρακλείου, καταδικασμένος ο ίδιος σε ειρκτή 12 ετών πλέον, κατέθεσε ότι ο Σούμπερτ είχε πρωτοεμφανισθεί στην κοινότητα Δύο Χωρίων, της οποίας ο ίδιος ήταν διορισμένος ως γραμματέας, τον Ιούνιο 1942, συνοδευόμενος από τέσσερις συνεργάτες του και απαίτησε όπως μέσα σε μια ώρα να του παραδοθούν 25 όπλα, λέγοντας ότι διαφορετικά «θα κάνω ό,τι έκανα στον Μακρυμανώλη στο χωριό Στόλους», στήνοντας τον πρόεδρο, τον παπά και τον γραμματέα στο ντουβάρι.
Ένας άλλος συνεργάτης του Σούμπερτ, ο Κ. Καμπατάκης, μόλις 20 ετών τότε από το Ηράκλειο Κρήτης, καταδικασμένος και αυτός σε ειρκτή 10 ετών ως δοσίλογος, είχε καταθέσει πώς γνωρίστηκε μαζί του στα κρατητήρια Ηρακλείου τον Νοέμβριο 1943. Υποστήριξε ότι ήταν φυλακισμένος εκεί, ύστερα από καταγγελίες άλλων «σουμπεραίων» και εξαναγκάστηκε να δεχθεί να συνεργασθεί και αυτός προκειμένου να απελευθερωθεί. Ωστόσο, κατά την κατάθεσή του στη δίκη Σούμπερτ, «προσπάθησε να αποσείσει την ευθύνη την αρχηγίας του σώματος από τον Σούμπερτ», υποστηρίζοντας ότι σε ορισμένες περιπτώσεις εκείνος που αποφάσιζε για την τύχη των συλλαμβανομένων από τη συμμορία δεν ήταν ο Ελληνογερμανός επιλοχίας, αλλά ο Γεώργιος Τζουλιάς. Ο μάρτυρας αυτός είπε ακόμη[7]:
«...[ο Τζουλιάς] ήτο αρχηγός μαζί με ένα άλλον και ο Σούμπερτ ήτο γενικός αρχηγός και έδιδε την κατευθυντήριον γραμμήν. Το τάγμα το είχε ιδρύσει ο ίδιος ο Σούμπερτ συγκεντρώσας από τας φυλακάς πάσης φύσεως εγκληματίας, ως και έναν που είχε σκοτώσει τον πατέρα του. Ο Σούμπερτ ήτο ανεξέλεγκτος και μόνον εκ των υστέρων ενέκριναν οι γερμανικές αρχές τις πράξεις του... Είχε πολλούς πράκτορας και καταδότας. Ενήργει δε κατά τόσον εγκληματικόν τρόπον, ώστε τον εφοβήθησαν και οι Γερμανοί και διά να μη επαναστατήσουν οι Κρήτες τον έστειλαν αργότερον εις την Μακεδονίαν».
Αξιοσημείωτο είναι ότι στη δίκη Σούμπερτ, που έγινε στην Αθήνα τον Ιούλιο 1947, κατέθεσαν αρκετοί από τους πρώην συνεργάτες του και εξιστόρησαν με λεπτομέρειες τη δράση του παραστρατιωτικού σώματος. Στην απολογία του ο Φριτς Σούμπερτ υποστήριξε ότι το σώμα του ιδρύθηκε με ειδική έγγραφη διαταγή του Γερμανού διοικητή του Φρουρίου Κρήτης και ότι αυτό είχε δύο ξεχωριστές υπηρεσίες: την ομάδα της μυστικής αστυνομίας και την ομάδα αντικατασκοπίας. Ισχυρίσθηκε ότι το σώμα του υπαγόταν απευθείας στη Φελντ Ζανταρμερί, η οποία είχε και την ευθύνη των ενεργειών, ενώ ο ίδιος περιοριζόταν απλώς στη στρατολόγηση μελών. Πρόσθεσε δε ότι κατά το τελευταίο στάδιο της παραμονής του στην Κρήτη ήταν απρόθυμος για τρομοκρατική δράση κατά του τοπικού πληθυσμού και ότι δεν είχε τη γενική ευθύνη, διότι αρχηγοί ήταν ο Γεώργ. Τζουλιάς και ο Χρ. Κουράκης, ενώ ο ίδιος ήταν απλώς διερμηνέας. Αποτέλεσμα αυτής της συμπεριφοράς του ήταν να τον επιπλήξει ο στρατηγός Μπρόιερ και να διατάξει τη γερμανική μυστική αστυνομία να τον συλλάβει. Κρατούμενος ων, συνέχισε, του έκαναν ...ενέσεις αποβλάκωσης και ύστερα τον έκλεισαν για ένα μικρό διάστημα στο τρελοκομείο Αθηνών, από όπου στη συνέχεια στάλθηκε στη Μακεδονία ως διερμηνέας.
Επρόκειτο βέβαια για μια απόπειρα να απεκδυθεί των ευθυνών του, δεδομένου ότι στη Μακεδονία βρέθηκε μαζί με τους Κρητικούς συνεργάτες του, που είχαν ως επικεφαλής τους Γερμανάκη, Καπετανάκη και Οικονομάκη, όπου διαπράχθηκαν άλλα εγκλήματα στο Ασβεστοχώρι, στον Χορτιάτη κ.α. Ο Σούμπερτ δεν παραδέχθηκε ποτέ ότι ο ίδιος ήταν υπεύθυνος για τη δράση των ανδρών του, ούτε ότι προσωπικά είχε οποιαδήποτε συμμετοχή σε φόνους και βασανιστήρια. Ωστόσο, το δικαστήριο τον έκρινε ένοχο για περισσότερους από 250 φόνους Ελλήνων πολιτών, καταδικάσθηκε σε θάνατο και εκτελέσθηκε στις 22 Οκτωβρίου 1947 στο Επταπύργιο της Θεσσαλονίκης. Πριν μεταφερθεί στον τόπο της εκτέλεσης, κλήθηκε Άγγλος ιερέας και τον μετέλαβε[8], ενώ φέρεται να έγραψε ένα γράμμα προς την κόρη του, που ζούσε στη Γερμανία, ζητώντας της να εκδικηθεί τον «άδικο θάνατό» του.
Κατά τον Κωνσταντίνο Μητσοτάκη, ο οποίος – ως γνωστόν – είχε πρωταγωνιστικό ρόλο, παρά τη νεαρή τότε ηλικία του, στο αντιστασιακό κίνημα της Κρήτης, ως αιτία της απομάκρυνσης του Σούμπερτ και των ανδρών του από την Κρήτη αναφέρεται ότι ο Ελληνογερμανός επιλοχίας ήταν «ασύδοτος και έκανε ό,τι ήθελε», ενώ «εις το Ηράκλειον ο Σούμπερτ εξέδωκεν ανακοίνωσιν με ύφος αρχιστρατήγου, πράγμα που ασφαλώς εξηνάγκασε τας γερμανικάς αρχάς και τον εξεδίωξαν εκ Κρήτης»[9]. Με εντολή του Μανώλη Μπαντουβά, σύμφωνα με την αφήγηση του καπετάνιου[10], οι αδελφοί Πατεράκη οργάνωσαν μια επίθεση κατά των «σουμπεραίων» στα Μεσκλά, όπου εκτελέσθηκαν επτά άνδρες του Σούμπερτ[11]. Αυτή ήταν η τελευταία εμφάνισή τους στην Κρήτη.
Στις 11 Ιανουαρίου 1944 ο Σούμπερτ και οι άνδρες του εγκατέλειψαν την Κρήτη. Προηγουμένως ο στρατηγός Μπρόιερ τον είχε επιπλήξει για τις αγριότητές τους στην Καλή Συκιά[12]. Το σώμα του Σούμπερτ, παρά την πρόσκαιρη δυσμένεια του αρχηγού του, τελικά μεταφέρθηκε στη Μακεδονία, όπου διέπραξε άλλη σειρά εγκληματικών πράξεων, που αναφέρονται σε άλλο σημείο. Από εκεί, ωστόσο, πολλοί Κρητικοί «σουμπεραίοι» κατόρθωσαν να διαφύγουν από την Ελλάδα πριν από την αποχώρηση των Γερμανών και είναι πολλοί εκείνοι που εγκαταστάθηκαν μόνιμα στη Γερμανία για να επανέλθουν διακριτικά στην Ελλάδα όταν οι κατηγορίες που τους αφορούσαν είχαν αμνηστευθεί. Όσοι όμως δεν θέλησαν να φύγουν και εντοπίσθηκαν, υπέστησαν τις ανάλογες κυρώσεις από τις αρμόδιες δικαστικές αρχές, ενώ σημειώθηκαν και αυτοδικίες.
Πλην του Σούμπερτ, ανάλογη τρομοκρατική δράση είχε παρουσιάσει για ένα διάστημα (Οκτώβριος-Δεκέμβριος 1943) στην περιοχή Ρεθύμνου και Αποκορώνου ένας Αλβανός, ονόματι Ιμπραήμ. Ο ίδιος είχε δολοφονήσει στη Θεσσαλονίκη το 1934 τον πρώην υπουργό της Αλβανίας Χασάν Πριστίνα[13].
[1] Η γερμανική ονομασία του ήταν Jagdkommando Schubert.
[2] Ο συγγραφέας Γιάννης Τσίβης (Χανιά, Κατοχή και Αντίσταση, Εκδ. Γνώση, Αθήνα 1985, σελ. 73-74) δίνει μυθική διάσταση στον Ελληνογερμανό επιλοχία και το σώμα του, παρουσιάζοντάς τον ως προσωπικό εντολοδόχο του Χίτλερ για να διαπράττει εγκλήματα στην Κρήτη. «Είχε εξουσιοδότηση από τον ίδιο τον Χίτλερ», αναφέρει, χωρίς όμως να τεκμηριώνει την αποκάλυψη αυτή.
[3] Ο περίφημος Χάρτμαν, για τον οποίο αναφέρεται ότι το πραγματικό του όνομα ήταν Ρομπέρτο Ρουγκέρο και ότι είχε γεννηθεί στη Θεσσαλονίκη, ήταν αξιωματικός της Άμπβερ και έδρευε στο Ηράκλειο.
[4] Βλ. Γ. Χαροκόπου, Η απαγωγή του στρατηγού Κράιπε, γ΄ έκδ., Αθήνα 1982, σελ. 105-106. Κατά τον συγγραφέα, που είχε συμμετάσχει στην απαγωγή, αν τότε «ο Χάρτμαν είχε πετύχει την σύλληψη ή εξόντωση του Πετρακογιώργη, το πλήγμα κατά της Αντιστάσεως θα ήταν δεινό, με απρόβλεπτες συνέπειες».
[5] Τζακ Σμιθ, σελ. 74-76.
[6] Τζακ Σμιθ, σελ. 83.
[7] Εφημερίδα Ελευθερία, 30 Ιουλίου 1947.
[8] Εφημερίδα Ελευθερία, 23 Οκτ. 1947. Στον Άγγλο ιερέα ο Σούμπερτ είπε πριν οδηγηθεί στο απόσπασμα: «Η Γερμανία ζει και δεν πεθαίνει. Εύχομαι να ξαναγίνει μεγάλη για να μπορέσει να ξεπληρώσει όσα υποφέρει σήμερα». Αν όντως ευσταθεί το γεγονός ότι είχε ελληνική καταγωγή, με το να μην δεχθεί Έλληνα ιερέα και φυσικά με το να κάνει μια τέτοια δήλωση, δείχνει ότι είχε εγκαταλείψει κάθε ίχνος ελληνικής συνείδησης...
[9] Βλ. σελ. 312. Η άποψη του Κ. Μητσοτάκη διατυπώθηκε κατά την κατάθεσή του ως μάρτυρα στη δίκη των Γερμανών στρατηγών Μπρόγιερ και Μύλλερ.
[10] Σανουδάκη, σελ. 352-353. Το επεισόδιο των Μεσκλών έγινε την Πρωτοχρονιά του 1944, ενώ ο Μπαντουβάς είχε εγκαταλείψει την Κρήτη ήδη από τις 28 Νοεμβρίου 1943. Κατά την πιθανότερη εκδοχή, η συναίνεσή του προς τους αδελφούς Πατεράκη είχε δοθεί πριν φύγει ο Μπαντουβάς για τη Μέση Ανατολή.
[11] Τα ακριβή περιστατικά της υπόθεσης των Μεσκλών δεν είναι απόλυτα αποσαφηνισμένα. Ο Γιάννης Τσίβης, του οποίου η αξιοπιστία σε άλλα θέματα δεν είναι επιβεβαιωμένη, δίνει μια άλλη εικόνα, κάνει λόγο για οκτώ και όχι για επτά θύματα, ενώ προσθέτει και την παρουσία του Σούμπερτ αυτοπρόσωπα, ενώ εξουδετερώνει τον ισχυρισμό του Μπαντουβά ότι εκείνος είχε κατευθύνει τους αδελφούς Πατεράκη για το όλο εγχείρημα, τους οποίους μάλιστα ούτε καν αναφέρει ότι πήραν μέρος. Σύμφωνα με την εκδοχή Τσίβη (ό.π., σελ. 74-76):
«...Η άφιξη του Σούμπερ στα Χανιά χαροποίησε μόνο τους χαφιέδες και τους λίγους συνεργάτες των Γερμανών. Οι καταδότες έτρεξαν και πληροφόρησαν τον Σούμπερ, για την αντάρτικη ομάδα του χωριού Μεσκλών Κυδωνίας. Ο Σούμπερ καυχήθηκε πως σε μικρό χρονικό διάστημα θα διαλύσει την ομάδα αυτή και θα τιμωρήσει παραδειγματικά τα μέλη της. Για να αιφνιδιάσει τους αντάρτες, σοφίστηκε το εξής τέχνασμα: Μια ομάδα, από δεκαπέντε προδότες, μ’ επικεφαλής τους το Σούμπερ, την Πρωτοχρονιά του έτους 1944 ξεκίνησε πολύ πρωί, από τα Χανιά, μ’ ένα στρατιωτικό αυτοκίνητο για το χωριό Μεσκλά Κυδωνίας. Όταν το αυτοκίνητο, με το Σούμπερ και την συμμορία του, πλησίασε στην είσοδο του χωριού και σ’ αρκετή απόσταση από την γέφυρα, τρεις από την ομάδα του Σούμπερ, άοπλοι, προχώρησαν στο κέντρο του χωριού. Οι υπόλοιποι δώδεκα και ο Σούμπερ παράμειναν στ’ αυτοκίνητο.
Οι τρεις αυτοί προχώρησαν άοπλοι ως τα καφενεία του χωριού όπου ζήτησαν από τους εκεί Μεσκλιανούς να τους οδηγήσουν στο σπίτι του Νίκου Μπατάκη που θα ’θελαν – λέει – να τον δουν. Ο Ν. Μπατάκης γρήγορα ειδοποιήθηκε και όταν παρουσιάστηκε στους τρεις, αυτοί του είπαν: Πως και οι τρεις τους ήταν από το Ηράκλειο, μέλη της αντάρτικης ομάδας του Μπαντουβά. Πως η ομάδα αυτή διαλύθηκε, γιατί τον αρχηγό της τον πήραν οι Άγγλοι στη Μέση Ανατολή. Πως οι τρεις αυτοί κατάφεραν να φτάσουν στα Χανιά, κυνηγημένοι από τους Γερμανούς. Και πως έχουν επιθυμία, να βρουν την αντάρτικη ομάδα των Μεσκλιανών, να ενταχθούν σ’ αυτήν και να συνεχίσουν τον αγώνα ενάντια στους Γερμανούς.
Η οργάνωση όμως του ΕΑΜ και της ΕΠΟΝ των Χανίων παρακολουθούσε τις κινήσεις του Σούμπερ και των χαφιέδων του και πολύ έγκαιρα πήραν την πληροφορία, πως σκοπός του Σούμπερ ήταν να χτυπήσει την αντάρτικη ομάδα.
Όλες τις σχετικές πληροφορίες που είχαν οι Νομαρχιακές Επιτροπές του ΕΑΜ και της ΕΠΟΝ των Χανίων τις είχαν μεταβιβάσει στην αντάρτικη ομάδα των Μεσκλών και για τον λόγον αυτόν, ο Νικόλαος Μπατάκης και τ’ άλλα μέλη της ομάδας, όταν άκουσαν, όσα τους είπαν οι τρεις άγνωστοι, τους υποψιάστηκαν. Χωρίς καθυστέρηση τους απομόνωσαν, τους έψαξαν και βρήκαν πάνω τους τις γερμανικές ταυτότητες, με τις οποίες τους είχε εφοδιάσει ο Σούμπερ. Εξαιτίας των γερμανικών ταυτοτήτων που κρατούσαν οι τρεις αυτοί πολύ γρήγορα αναγκάστηκαν να ομολογήσουν τον σκοπόν της επίσκεψής τους, το σχέδιο που είχε καταστρώσει ο Σούμπερ για να παγιδεύσει την αντάρτικη ομάδα των Μεσκλιανών και πως ο Σούμπερ βρίσκεται έξω από το χωριό με δώδεκα οπλισμένους. Χωρίς καμιά καθυστέρηση, όταν οι αντάρτες και οι κάτοικοι των Μεσκλών έμαθαν τα παραπάνω, όλοι χύθηκαν σαν αετοί, κτύπησαν τους δώδεκα και τον Σούμπερ που βρίσκονταν στ’ αυτοκίνητο, έξω από το χωριό. Από τους δώδεκα, οι αντάρτες σκότωσαν τρεις και δυο έπιασαν ζωντανούς. Οι υπόλοιποι επτά και ο Σούμπερ κατάφεραν να διαφύγουν με το αυτοκίνητο και να σωθούν.
Οι δυο που πιάστηκαν ζωντανοί και οι τρεις που παρουσιάστηκαν, σαν Ηρακλειώτες της ομάδας Μπαντουβά, οδηγήθηκαν στη θέση Βούλισμα των Λευκών Ορέων. Εκεί συνεδρίασε το Ανταρτοδικείο. Οι πέντε αυτοί προδότες καταδικάστηκαν σε θάνατο και τουφεκίστηκαν. Τα πτώματά τους τα πέταξαν σ’ ένα από τους απύθμενους Ντάφκους των Λευκών Ορέων...».
[12] Τζακ Σμιθ, ό.π., σελ. 81.
[13] Βλ. Τζακ Σμιθ Χιουζ, Απόρρητη αναφορά της δράσεως της SOE στην Κρήτη 1941-45, εκδ. Ελεύθερη Σκέψις, Αθήνα 1991, σελ. 182.
Ο ΕΠΙΛΟΧΙΑΣ ΣΟΥΜΠΕΡΤ
Γιος – κατά την επικρατέστερη εκδοχή – του πλούσιου καπνέμπορου από τη Σμύρνη Σπυρίδωνος Κωνσταντινίδη, που μετανάστευσε οικογενειακώς στη Γερμανία την εποχή της Μικρασιατικής Καταστροφής, ο Φριτς Σούμπερτ άφησε με τη δράση του τρομακτικές μνήμες στην Κρήτη και αργότερα στη Μακεδονία.
Αμέσως μετά το τέλος του πολέμου, χρησιμοποιώντας το ελληνικό όνομα Πέτρος ή Τάκης Κωνσταντινίδης, κατάφερε να περιληφθεί μεταξύ των απελευθερωμένων Ελλήνων που κρατούνταν στα στρατόπεδα συγκέντρωσης και ανάμεσά τους να επιστρέψει αεροπορικώς. Και πράγματι, όταν ένα συμμαχικό αεροσκάφος έφθασε στις 4 Σεπτεμβρίου 1945 στο στρατιωτικό αεροδρόμιο της Ελευσίνας και οι πρώην κρατούμενοι συνωστίζονταν για να περάσουν τον υποτυπώδη έλεγχο των ελληνικών αρχών (ουσιαστικά δήλωναν «καλή τη πίστει» την προσωπική εκδοχή και τα στοιχεία τους, ελλείψει εγγράφων και ταυτοποίησης), ένας αστυνομικός ονόματι Αναστασιάδης τον υποπτεύθηκε με αποτέλεσμα να αναγνωρισθεί στο σκελετωμένο πρόσωπο του Πέτρου ή Τάκη Σπ. Κωνσταντινίδη, που δήλωνε ότι καταγόταν από τη Βέροια, ο διαβόητος Φριτς Σούμπερτ. Ακολούθησαν πρόχειρες ανακρίσεις και δεν χρειάστηκε πολύ για να ομολογήσει την ταυτότητά του, αφού μάλιστα μία Αυστριακή συνταξιδιώτισσά του, χορεύτρια της Όπερας της Βιέννης, που επέστρεφε για να βρει τον Έλληνα σύζυγό της, κατέθεσε καθοριστικά ότι προηγουμένως της είχε παραδεχθεί ότι ήταν Γερμανός.
Στο καίριο ερώτημα, γιατί αποφάσισε να επιστρέψει, αφού ήταν γνωστό τι τον περίμενε, δόθηκε η εντύπωση ότι κάποια ερωτική σχέση ήταν εκείνη που τον υποκίνησε να γυρίσει στην Ελλάδα. Ο Κωνσταντινίδης ή Σούμπερτ και ο Μαξ Μέρτεν είναι δύο χαρακτηριστικές περιπτώσεις ανθρώπων των Γερμανών που αποτόλμησαν να επανεμφανισθούν στη μεταπολεμική Ελλάδα, πιστεύοντας ότι δεν έχουν τίποτε να φοβηθούν – ή, διαφορετικά, υποτιμώντας τη νοημοσύνη των ελληνικών αρχών. Και οι δύο ήταν υπόλογοι για εγκληματικές πράξεις, αλλά είχαν – στο μυαλό τους – ένα κοινό στοιχείο: Πίστευαν ότι, αν χρειαζόταν, θα βρίσκονταν πολλοί να τους υποστηρίξουν, για όσα «καλά» είχαν κάνει. Και για μεν τον Μέρτεν, παρέλασαν από τη δίκη του πρόθυμοι μάρτυρες υπεράσπισης (ανάμεσά τους πολλοί επώνυμοι), ενώ για τον Σούμπερτ, που είχε την ατυχία να μην δικασθεί το 1959 αλλά το 1947, όταν ακόμη όλα ήταν νωπά, οι μάρτυρες που προσήλθαν ήταν καταδικασμένοι σε πολυετείς καθείρξεις ως δοσίλογοι «αντικομμουνιστές» συνεργάτες του, πρόθυμοι όμως να αποστασιοποιηθούν.
Η επιστροφή του Σούμπερτ φαντάζει αψυχολόγητη, είτε είχε ερωτικά ελατήρια είτε απλώς πίστευε πως – μετά τη λαίλαπα των Δεκεμβριανών – πως ό,τι είχε διαπράξει ήταν ...αμνηστευμένο. Ο ίδιος όμως οπωσδήποτε δεν εκτίμησε σωστά ότι θα εύρισκε ασφαλέστερο καταφύγιο στην απελευθερωμένη Ελλάδα παρά στην κατεστραμμένη και κατεχόμενη πλέον Γερμανία. Είχε μείνει με την εντύπωση ότι οι εκατοντάδες «συνεργάτες» του θα είχαν μείνει ακαταδίωκτοι και θα τον στήριζαν.
Το «Εθνικό Απόσπασμα Καταδίωξης Κομμουνιστών» (ΕΑΚΚ), όπως ήταν η ελληνική ονομασία του Σώματος Σούμπερτ[1], το οποίο τυπικά είχε ιδρυθεί τον Οκτώβριο 1943, κάθε άλλο παρά ισχυρό ήταν μετά την Απελευθέρωση, αφού είχε αυτοδιαλυθεί αρκετά νωρίτερα. Επρόκειτο για μια μικρή παραστρατιωτική οργάνωση στην Ανατολική Κρήτη, που την αποτελούσαν Έλληνες που δήλωναν γερμανόφιλοι ή ήταν πρώην ποινικοί κρατούμενοι. Οι Σουμπεραίοι ή Σουμπερίτες ήταν ο φόβος και ο τρόμος λόγω των θηριωδών μεθόδων που μετέρχονταν. Η συμπεριφορά τους ήταν τέτοια που ακόμη και για τους Γερμανούς ήταν απαράδεκτη, ώστε – όταν εξαντλήθηκε η υπομονή των τελευταίων – τους έδιωξαν από την Κρήτη[2].
Έχει αναφερθεί ότι ο Σούμπερτ, κατά το διάστημα που ζούσε στη Γερμανία πριν από τον πόλεμο, είχε γίνει μέλος του Εθνικοσοσιαλιστικού Κόμματος και ότι από την ιδιότητά του αυτή αντλούσε δύναμη. Ωστόσο, αυτό το στοιχείο δεν είναι επιβεβαιωμένο. Το βέβαιο είναι ότι εμφανίστηκε στην πρώτη περίοδο της Κατοχής της Κρήτης στο Ρέθυμνο, ως διερμηνέας του Γερμανού φρουράρχου της περιοχής. Εκτός από την καλή γνώση της ελληνικής γλώσσας, που όμως την πρόφερε με βαριά προφορά, γνώριζε και την τουρκική, γεγονός στο οποίο οφειλόταν το προσωνύμιο που του είχαν δώσει οι Έλληνες κάτοικοι της περιοχής: ο «Τούρκος». Φορούσε στολή υπαξιωματικού της Βέρμαχτ, είχε τον βαθμό του επιλοχία, επειδή προφανώς δεν είχε τα προσόντα για να γίνει έφεδρος αξιωματικός, και για ένα διάστημα είχε αντικαταστήσει τον Χάρτμαν[3] ως επικεφαλής του γερμανικού δικτύου αντικατασκοπίας στην Κρήτη.
Ως «εναρκτήρια» δράση του Φριτς Σούμπερτ αναφέρεται ο φόνος του Π. Παπαδάκη στις 27 Αυγούστου 1941 στο Όρος Ρεθύμνης, αφού προηγήθηκαν βασανιστήρια του άτυχου θύματος, με την κατηγορία ότι έκρυβε Άγγλους. Επανεμφανίστηκε τον Ιούνιο 1942, αφού προηγουμένως με διαταγή του καπετάν Μπαντουβά είχαν γίνει εκτελέσεις διαφόρων Ελλήνων κατηγορουμένων ως δοσιλόγων σε διάφορες περιοχές της Κρήτης. Είναι γνωστό ότι τότε οι Γερμανοί αντέδρασαν βίαια για τις εκτελέσεις των συνεργατών τους και η επανεμφάνιση του Σούμπερτ είχε σκοπό εκδικητικό.
Την εποχή εκείνη ο Σούμπερτ σκότωσε τον δάσκαλο Ι. Μανουσάκη και τον Μ. Γρυπάρη με την κατηγορία υπόθαλψης Άγγλων, τον Εμμ. Μακράκη επειδή έκρυβε όπλα, καθώς και τον Μ. Μαυρουδή. Στις 26 Ιουνίου 1942 σκότωσε στο χωριό Αυγενική τους Α. Τζιράκη, Ι. Ξυλούρη, Μ. Λυδάκη και Ελ. Λυδάκη ως συγγενείς ανταρτών. Επόμενη κίνησή του εντοπίζεται στον Άγιο Σύλλα τον άλλο μήνα, όταν βασάνισε τον Ε. Καραγιωργάκη (τον οποίο σκότωσαν δύο Ιταλοί, ύστερα από παρότρυνση του Σούμπερτ) και άλλους χωρικούς, ενώ έκαψε επτά σπίτια.
Προηγουμένως, τα ξημερώματα της 9ης Ιουλίου, ο Σούμπερτ επικεφαλής μικτής διλοχίας, που την αποτελούσαν Γερμανοί και χωροφύλακες, είχε κυκλώσει το λημέρι της ομάδας του καπετάν Πετρακογιώργη, στη θέση Παπά-Πέραμα (Τεμενένι) βάσει πληροφοριών που είχε η γερμανική μυστική αστυνομία. Ο Πετρακογιώργης σώθηκε ως εκ θαύματος, καθώς έτυχε να επιχειρήσει τη διαφυγή του από τη μεριά που βρίσκονταν οι χωροφύλακες του αποσπάσματος, οι οποίοι σιωπηρά τον άφησαν να περάσει. Ωστόσο μαζί με τους χωροφύλακες ήταν οι περιβόητοι αδελφοί Τζουλιά, οι οποίοι είχαν προσωπικές διαφορές με τον υπενωμοτάρχη Στ. Περάκη, αντάρτη του Πετρακογιώργη, που τον συνέλαβαν. Ο Περάκης παραδόθηκε στον Σούμπερτ, ο οποίος τον βασάνισε σκληρά και τελικά, αφού φυλακίστηκε για ένα διάστημα στο Ηράκλειο, αφέθηκε ελεύθερος[4]. Η επιχείρηση είχε σχεδιασθεί από τον λοχαγό Χάρτμαν, ο οποίος είχε αναθέσει την εκτέλεσή της στον Σούμπερτ.
Για έναν ολόκληρο χρόνο τα ίχνη του Σούμπερτ χάνονται, όπως είχε συμβεί και στο δεκάμηνο Αυγούστου 1941 – Ιουνίου 1942. Είναι πιθανόν ότι σ’ αυτές τις περιόδους ασχολήθηκε αποκλειστικά με μυστική δράση και ίσως κρύβοντας την πραγματική του ταυτότητα με τη χρήση άλλων ψευδωνύμων, ενώ μετά τον Ιούνιο 1942 χρησιμοποιήθηκε για συλλογή πληροφοριών σχετικά με τη δράση των ανταρτών.
Τελικά, εμφανίστηκε τον Αύγουστο 1943 στο χωριό Ροδάκινο και έκαψε δώδεκα σπίτια που ανήκαν σε υπόπτους ως αντάρτες. Επειδή όμως είχε διαρρεύσει προφανώς η πληροφορία και οι άντρες του χωριού δεν ήταν παρόντες, εκτέλεσε τρεις γέροντες (τους Χ. Λουκογιάννη, Ν. Λουκογιάννη και Σ. Φρόνιμο), καθώς και τη Σμαράγδω Καπετανάκη, που την έκαψε ζωντανή μέσα σε φούρνο! Στις 14 Αυγούστου 1943 σκότωσε τους Νικόλαο και Ηλία Μπομπολάκη στις Βουκολιές με την κατηγορία ότι άκουγαν κρυφά ελληνικές εκπομπές του εξωτερικού. Στις 13 Σεπτεμβρίου εκτέλεσε επίσης στις Βουκολιές τον Μ. Χριστοδουλάκη με την κατηγορία ότι έκρυβε όπλα.
Στις 23 Αυγούστου πήγε στις φυλακές Χανίων και παρέλαβε τρεις Έλληνες υπόδικους για φόνους άλλων Ελλήνων. Τους οδήγησε σε ερημικό σημείο και τους εκτέλεσε. Κάτι ανάλογο έπραξε και στις 25 Σεπτεμβρίου από τις φυλακές Ηρακλείου, όπου πήγε και παρέλαβε τέσσερις άλλους, ομοίως υπόδικους. Η παραλαβή Ελλήνων υποδίκων, που προφανώς ανήκαν σε αντιστασιακές ομάδες, έγινε για να τιμωρηθούν οι εκτελεστές ανθρώπων που ανήκαν στην υπηρεσία του Σούμπερτ.
Από τον Οκτώβριο του 1943, οπότε ανέλαβε τη δίωξη των ανταρτών και την ανακάλυψη οπλισμού, συγκροτήθηκε επίσημα το παραστρατιωτικό σώμα του Σούμπερτ με τη συμμετοχή αποκλειστικά Κρητικών που είτε ήταν δεδηλωμένοι γερμανόφιλοι είτε βρίσκονταν σε προσωπική βεντέτα με επικεφαλής ανταρτικών ομάδων. Πολλοί απ’ αυτούς προέρχονταν από τον Κρουσώνα και τουλάχιστον δύο μεγάλες και γνωστές οικογένειες της περιοχές πήραν μέρος στο σώμα. Η έδρα του σώματος ήταν στο ξενοδοχείο Αντωνακάκη του Ηρακλείου, όπου στρατωνίζονταν οι άνδρες του.
Οι «σουμπεραίοι», που φορούσαν γερμανικές στολές χωρίς ιδιαίτερα χαρακτηριστικά, επιτέθηκαν στο χωριό Καλή Συκιά, συνέλαβαν 12 γυναίκες για υποστήριξη ανταρτών, έκαψαν τα σπίτια τους και τις τουφέκισαν ή τις έριξαν ζωντανές στη φωτιά. Την ίδια τύχη είχαν και πέντε άνδρες του ίδιου χωριού. Τον ίδιο μήνα το σώμα επέδραμε (αυτή τη φορά με συμμετοχή τμημάτων της γερμανικής μυστικής αστυνομίας) και κατά του χωριού Καλλικράτη Σφακίων, όπου σκότωσε 17 άνδρες και 11 γυναίκες, ενώ πυρπόλησε 81 σπίτια. Η επόμενη επιδρομή αφορούσε το χωριό Καλοί Λάκκοι, οι κάτοικοι του οποίου είχαν εγκαίρως απομακρυνθεί και εξαφανισθεί, αλλά λεηλατήθηκαν τα σπίτια τους. Στη συνέχεια οι άνδρες του Σούμπερτ κατευθύνθηκαν στο Μουρί, όπου σκότωσαν πέντε χωρικούς, έναν εκ των οποίων, τον Ι. Τσιρικάκη, ο Σούμπερτ τον τύφλωσε πριν τον εκτελέσει.
Έγιναν πολλές προσπάθειες για να εκτελεσθεί ο Φριτς Σούμπερτ, ιδιαίτερα αφότου ανέλαβε την ηγεσία του ΕΑΜ-ΕΛΑΣ ο συνταγματάρχης Κοντεκάς, διαδεχόμενος τον Μάντακα, χωρίς όμως θετικό αποτέλεσμα. Ο σκληρός Ελληνογερμανός επιλοχίας έπαιρνε ιδιαίτερα μέτρα ασφαλείας. Ζούσε σ’ ένα οχυρωμένο σπίτι στο Ηράκλειο, περιτριγυρισμένο από μια υδάτινη τάφρο, ενώ σε κάθε του κίνηση συνοδευόταν από σωματώδεις σωματοφύλακες, οι οποίοι κυρίως κατάγονταν από τον Κρουσώνα.
Ένας απ’ αυτούς, ο λιποτάκτης Μπαλτζάκης, πείσθηκε από τους ορκισμένους αντιπάλους του Σούμπερτ ότι θα του δινόταν αμνηστεία αν δεχόταν να τον εκτελέσει. Ωστόσο ο Μπαλτζάκης δεν το αποτόλμησε, αλλά προτίμησε να αποτραβηχθεί από το Σώμα Σούμπερτ, συνοδευόμενος και από έναν άλλον. Προηγουμένως ο Μπαλτζάκης, που είχε υποστεί ειδική εκπαίδευση σαμποτέρ από τους Συμμάχους στη Μέση Ανατολή και είχε σταλεί ως μέλος ομάδας δολιοφθορών στην Κρήτη, είχε εντοπισθεί και συλληφθεί από τον Σούμπερτ. Τότε άλλαξε στρατόπεδο και εντάχθηκε στο Σώμα Σούμπερτ, πρωταγωνιστώντας σε έρευνες για αντάρτες του Μπαντουβά. Σχετικά αναφέρεται σε βρετανική έκθεση[5]:
«Έκανε [ο Σούμπερτ] περισσότερα από 100 εγκλήματα, τα πιο πολλά στο χωριό Κρουσώνα. Χαρακτηριστικό της εγκληματικής αυτής ομάδας ήταν η κτηνωδία και η αιμοβόρα βαρβαρότητα.
Μετά τα συμβάντα στον Τζιλίβδικα, υπό την προστασία γερμανικών μονάδων, η ομάδα αυτή των προδοτών κατέστρεψε τα χωριά Καλλικράτης και Καλή Συκιά στους πρόποδες του βουνού. Μεταξύ των άλλων βαρβαροτήτων που διέπραξε, έκαυσαν τις γυναίκες και τα παιδιά, σπρώχνοντας τις γυναίκες και πετώντας τα παιδιά στις φλόγες των σπιτιών τους, όπου καίγονταν ζωντανές, διασκεδάζοντας με το φρικτό θέαμα. Οι θηριωδίες αυτές συνεχίσθηκαν σ’ όλη την Κρήτη τους επόμενους τρεις μήνες, με επιδρομές στα χωριά για ανακάλυψη κρυμμένων όπλων και εκτέλεση κάθε ωμότητας που απαιτούσαν απ’ αυτούς οι Γερμανοί αφέντες τους. Μεταξύ των άλλων βδελυρών κατορθωμάτων τους ήταν και το τσάκισμα των χωρικών, δέρνοντάς τους, των χωριών Κρότου και Μιαμού, αφού ανακάλυψαν, κατόπιν προδοσίας, ότι χρησιμοποιούσαν την απαγορευμένη γι’ αυτούς ακτή ΤΙΝ (Τσούτσουρα – Τρεις Εκκλησιές).
Με κοινή απόφαση οι κάτοικοι πολλών περιοχών αποφάσισαν να οργανωθούν καλύτερα και ν’ αντιμετωπίσουν δυναμικά τον Σούμπερτ και την ομάδα του, όταν θα ερχόταν στην περιοχή τους. Αυτοί όμως προτιμούσαν να κηρύττουν απαγορευμένες αυτές τις επικίνδυνες γι’ αυτούς περιοχές και να κτυπούν, οι εξωμότες, τους προσωπικούς εχθρούς τους και να κάνουν πλιάτσικο στις πλούσιες αγροικίες των πεδινών περιοχών του Ηρακλείου».
Η δράση του Σώματος Σούμπερτ στην Κρήτη κυρίως εντοπίζεται στους τελευταίους μήνες του 1943, όταν – μετά τη συνθηκολόγηση των Ιταλών – είχε εξαρθεί η αντιανταρτική δράση εκ μέρους των γερμανικών στρατευμάτων κατοχής. Είναι χαρακτηριστικό ότι την ίδια εποχή είχε ενταθεί σε όλη την Ελλάδα η διαμάχη μεταξύ των δύο κυρίων πόλων της Εθνικής Αντίστασης με αφορμή τη μονοπώληση του αγώνα. Έτσι και στη μεγαλόνησο, είχε διαμορφωθεί μια αντικομμουνιστική τάση, ανάλογη εκείνης που ενέπνευσε την ίδρυση των Ταγμάτων Ασφαλείας στην Αθήνα και αλλού. Με πρωταγωνιστική πρωτοβουλία του υπουργού γεν. διοικητή Κρήτης Ιω. Πασσαδάκη και άλλων τοπικών παραγόντων, επιχειρήθηκε η συγκρότηση της Αντικομμουνιστικής Οργάνωσης Κρήτης, στο πλαίσιο της οποίας επρόκειτο να συγκροτηθούν τρία αντίστοιχα ελληνικά τάγματα με ανάμιξη του αντισυνταγματάρχη Πλεύρη[6], αλλά τελικά δεν έγιναν.
Η απομάκρυνση του Σούμπερτ από την Κρήτη φαίνεται ότι κατεύνασε την αντίδραση του πληθυσμού έναντι των Γερμανών, όπως επεσήμαναν και οι ίδιοι οι Άγγλοι, θεωρώντας ότι στη συνέχεια «είχαν περισσότερες επιτυχίες με την έξυπνη προπαγάνδα που ακολούθησαν».
Ο Γερμανός διοικητής του Φρουρίου Κρήτης στρατηγός Μπρούνο Μπρόιερ έχει αναφέρει στην απολογία του, όταν δικαζόταν στα τέλη του 1946 στην Αθήνα ενώπιον του ειδικού δικαστηρίου εγκληματιών πολέμου:
«...Και τώρα θα ασχοληθώ με την υπόθεσιν Σούμπερτ. Όταν συνηντήθην με τον λοχαγόν Κρόιτς, μου είπε να καταρτίσομε μίαν ομάδα διά την καταδίωξιν των ανταρτών. Η διαταγή ιδρύσεως της ομάδος του Σούμπερτ προέρχεται ή από τον Λοχαγόν Κρόιτς ή από το τμήμα της Μυστικής Αστυνομίας. Ποτέ ένας διοικητής δεν ημπορεί να διατάξει ένα τέτοιο γεγονός. Οι μάρτυρες δεν αναφέρουν καλώς τα υπό του Σούμπερτ διαπραχθέντα εις τα Μεσκλά, όπου εφονεύθησαν επτά άτομα της ομάδος Σούμπερτ. Δεν ήτο ο Σούμπερτ εκεί, αλλά μόνον οι άνδρες του. Μετά από την δράσιν του Σούμπερτ, ορισμένοι κάτοικοι μου έκαναν παράπονα, τότε εκάλεσα τον Λοχαγόν Κρόιτς και τον Σούμπερτ και τους είπα να περιορισθούν εις την καταπολέμησιν των ζωοκλεπτών και εις την βοήθειαν των γερμανικών στρατευμάτων διά την καταπολέμησιν των ανταρτών. Κατά τα μέσα Δεκεμβρίου [1943] έλαβα την απόφασιν να διαλύσω την ομάδα Σούμπερτ και να εκτοπίσω τον Κρόιτς. Η ανωτέρω διαταγή εδόθη την 14 Δεκεμβρίου...».
«Στο Σώμα του κ. Σούμπερτ υπήρχε ασφάλεια επί Κατοχής», είχε καταθέσει ένας Κρητικός μάρτυρας κατά τη δίκη του θηριώδους επιλοχία. Επρόκειτο για τον Χαρ. Δελημπασάκη, ήδη τότε καταδικασμένο σε ισόβια, ο οποίος είχε υπηρετήσει υπό τις διαταγές του και ο οποίος έδειχνε απεριόριστο σεβασμό προς τον άλλοτε προϊστάμενό του, ακόμη και μετά την πλήρη απελευθέρωση της χώρας! Οι συνθήκες ήταν καλές, πρόσθεσε, αλλά ο μόνος κίνδυνος ήταν ότι ένας «σουμπεραίος» θα μπορούσε να εκτελεσθεί αν επιχειρούσε να αποστατήσει!
Άλλοι πρώην συνεργάτες του, που εν τω μεταξύ είχαν επίσης καταδικασθεί από τα ελληνικά δικαστήρια σε ισόβιες καθείρξεις, όπως οι Γ. Μαραβελάκης και Στ. Συντιχάκης, επέδειξαν λιγότερο σεβασμό έναντι του Σούμπερτ και κατέθεσαν ότι είχαν καταταγεί διά της βίας. Ο Μιχ. Παναγιωτάκης από το χωριό Άγιοι Δέκα Ηρακλείου, καταδικασμένος ο ίδιος σε ειρκτή 12 ετών πλέον, κατέθεσε ότι ο Σούμπερτ είχε πρωτοεμφανισθεί στην κοινότητα Δύο Χωρίων, της οποίας ο ίδιος ήταν διορισμένος ως γραμματέας, τον Ιούνιο 1942, συνοδευόμενος από τέσσερις συνεργάτες του και απαίτησε όπως μέσα σε μια ώρα να του παραδοθούν 25 όπλα, λέγοντας ότι διαφορετικά «θα κάνω ό,τι έκανα στον Μακρυμανώλη στο χωριό Στόλους», στήνοντας τον πρόεδρο, τον παπά και τον γραμματέα στο ντουβάρι.
Ένας άλλος συνεργάτης του Σούμπερτ, ο Κ. Καμπατάκης, μόλις 20 ετών τότε από το Ηράκλειο Κρήτης, καταδικασμένος και αυτός σε ειρκτή 10 ετών ως δοσίλογος, είχε καταθέσει πώς γνωρίστηκε μαζί του στα κρατητήρια Ηρακλείου τον Νοέμβριο 1943. Υποστήριξε ότι ήταν φυλακισμένος εκεί, ύστερα από καταγγελίες άλλων «σουμπεραίων» και εξαναγκάστηκε να δεχθεί να συνεργασθεί και αυτός προκειμένου να απελευθερωθεί. Ωστόσο, κατά την κατάθεσή του στη δίκη Σούμπερτ, «προσπάθησε να αποσείσει την ευθύνη την αρχηγίας του σώματος από τον Σούμπερτ», υποστηρίζοντας ότι σε ορισμένες περιπτώσεις εκείνος που αποφάσιζε για την τύχη των συλλαμβανομένων από τη συμμορία δεν ήταν ο Ελληνογερμανός επιλοχίας, αλλά ο Γεώργιος Τζουλιάς. Ο μάρτυρας αυτός είπε ακόμη[7]:
«...[ο Τζουλιάς] ήτο αρχηγός μαζί με ένα άλλον και ο Σούμπερτ ήτο γενικός αρχηγός και έδιδε την κατευθυντήριον γραμμήν. Το τάγμα το είχε ιδρύσει ο ίδιος ο Σούμπερτ συγκεντρώσας από τας φυλακάς πάσης φύσεως εγκληματίας, ως και έναν που είχε σκοτώσει τον πατέρα του. Ο Σούμπερτ ήτο ανεξέλεγκτος και μόνον εκ των υστέρων ενέκριναν οι γερμανικές αρχές τις πράξεις του... Είχε πολλούς πράκτορας και καταδότας. Ενήργει δε κατά τόσον εγκληματικόν τρόπον, ώστε τον εφοβήθησαν και οι Γερμανοί και διά να μη επαναστατήσουν οι Κρήτες τον έστειλαν αργότερον εις την Μακεδονίαν».
Αξιοσημείωτο είναι ότι στη δίκη Σούμπερτ, που έγινε στην Αθήνα τον Ιούλιο 1947, κατέθεσαν αρκετοί από τους πρώην συνεργάτες του και εξιστόρησαν με λεπτομέρειες τη δράση του παραστρατιωτικού σώματος. Στην απολογία του ο Φριτς Σούμπερτ υποστήριξε ότι το σώμα του ιδρύθηκε με ειδική έγγραφη διαταγή του Γερμανού διοικητή του Φρουρίου Κρήτης και ότι αυτό είχε δύο ξεχωριστές υπηρεσίες: την ομάδα της μυστικής αστυνομίας και την ομάδα αντικατασκοπίας. Ισχυρίσθηκε ότι το σώμα του υπαγόταν απευθείας στη Φελντ Ζανταρμερί, η οποία είχε και την ευθύνη των ενεργειών, ενώ ο ίδιος περιοριζόταν απλώς στη στρατολόγηση μελών. Πρόσθεσε δε ότι κατά το τελευταίο στάδιο της παραμονής του στην Κρήτη ήταν απρόθυμος για τρομοκρατική δράση κατά του τοπικού πληθυσμού και ότι δεν είχε τη γενική ευθύνη, διότι αρχηγοί ήταν ο Γεώργ. Τζουλιάς και ο Χρ. Κουράκης, ενώ ο ίδιος ήταν απλώς διερμηνέας. Αποτέλεσμα αυτής της συμπεριφοράς του ήταν να τον επιπλήξει ο στρατηγός Μπρόιερ και να διατάξει τη γερμανική μυστική αστυνομία να τον συλλάβει. Κρατούμενος ων, συνέχισε, του έκαναν ...ενέσεις αποβλάκωσης και ύστερα τον έκλεισαν για ένα μικρό διάστημα στο τρελοκομείο Αθηνών, από όπου στη συνέχεια στάλθηκε στη Μακεδονία ως διερμηνέας.
Επρόκειτο βέβαια για μια απόπειρα να απεκδυθεί των ευθυνών του, δεδομένου ότι στη Μακεδονία βρέθηκε μαζί με τους Κρητικούς συνεργάτες του, που είχαν ως επικεφαλής τους Γερμανάκη, Καπετανάκη και Οικονομάκη, όπου διαπράχθηκαν άλλα εγκλήματα στο Ασβεστοχώρι, στον Χορτιάτη κ.α. Ο Σούμπερτ δεν παραδέχθηκε ποτέ ότι ο ίδιος ήταν υπεύθυνος για τη δράση των ανδρών του, ούτε ότι προσωπικά είχε οποιαδήποτε συμμετοχή σε φόνους και βασανιστήρια. Ωστόσο, το δικαστήριο τον έκρινε ένοχο για περισσότερους από 250 φόνους Ελλήνων πολιτών, καταδικάσθηκε σε θάνατο και εκτελέσθηκε στις 22 Οκτωβρίου 1947 στο Επταπύργιο της Θεσσαλονίκης. Πριν μεταφερθεί στον τόπο της εκτέλεσης, κλήθηκε Άγγλος ιερέας και τον μετέλαβε[8], ενώ φέρεται να έγραψε ένα γράμμα προς την κόρη του, που ζούσε στη Γερμανία, ζητώντας της να εκδικηθεί τον «άδικο θάνατό» του.
Κατά τον Κωνσταντίνο Μητσοτάκη, ο οποίος – ως γνωστόν – είχε πρωταγωνιστικό ρόλο, παρά τη νεαρή τότε ηλικία του, στο αντιστασιακό κίνημα της Κρήτης, ως αιτία της απομάκρυνσης του Σούμπερτ και των ανδρών του από την Κρήτη αναφέρεται ότι ο Ελληνογερμανός επιλοχίας ήταν «ασύδοτος και έκανε ό,τι ήθελε», ενώ «εις το Ηράκλειον ο Σούμπερτ εξέδωκεν ανακοίνωσιν με ύφος αρχιστρατήγου, πράγμα που ασφαλώς εξηνάγκασε τας γερμανικάς αρχάς και τον εξεδίωξαν εκ Κρήτης»[9]. Με εντολή του Μανώλη Μπαντουβά, σύμφωνα με την αφήγηση του καπετάνιου[10], οι αδελφοί Πατεράκη οργάνωσαν μια επίθεση κατά των «σουμπεραίων» στα Μεσκλά, όπου εκτελέσθηκαν επτά άνδρες του Σούμπερτ[11]. Αυτή ήταν η τελευταία εμφάνισή τους στην Κρήτη.
Στις 11 Ιανουαρίου 1944 ο Σούμπερτ και οι άνδρες του εγκατέλειψαν την Κρήτη. Προηγουμένως ο στρατηγός Μπρόιερ τον είχε επιπλήξει για τις αγριότητές τους στην Καλή Συκιά[12]. Το σώμα του Σούμπερτ, παρά την πρόσκαιρη δυσμένεια του αρχηγού του, τελικά μεταφέρθηκε στη Μακεδονία, όπου διέπραξε άλλη σειρά εγκληματικών πράξεων, που αναφέρονται σε άλλο σημείο. Από εκεί, ωστόσο, πολλοί Κρητικοί «σουμπεραίοι» κατόρθωσαν να διαφύγουν από την Ελλάδα πριν από την αποχώρηση των Γερμανών και είναι πολλοί εκείνοι που εγκαταστάθηκαν μόνιμα στη Γερμανία για να επανέλθουν διακριτικά στην Ελλάδα όταν οι κατηγορίες που τους αφορούσαν είχαν αμνηστευθεί. Όσοι όμως δεν θέλησαν να φύγουν και εντοπίσθηκαν, υπέστησαν τις ανάλογες κυρώσεις από τις αρμόδιες δικαστικές αρχές, ενώ σημειώθηκαν και αυτοδικίες.
Πλην του Σούμπερτ, ανάλογη τρομοκρατική δράση είχε παρουσιάσει για ένα διάστημα (Οκτώβριος-Δεκέμβριος 1943) στην περιοχή Ρεθύμνου και Αποκορώνου ένας Αλβανός, ονόματι Ιμπραήμ. Ο ίδιος είχε δολοφονήσει στη Θεσσαλονίκη το 1934 τον πρώην υπουργό της Αλβανίας Χασάν Πριστίνα[13].
[1] Η γερμανική ονομασία του ήταν Jagdkommando Schubert.
[2] Ο συγγραφέας Γιάννης Τσίβης (Χανιά, Κατοχή και Αντίσταση, Εκδ. Γνώση, Αθήνα 1985, σελ. 73-74) δίνει μυθική διάσταση στον Ελληνογερμανό επιλοχία και το σώμα του, παρουσιάζοντάς τον ως προσωπικό εντολοδόχο του Χίτλερ για να διαπράττει εγκλήματα στην Κρήτη. «Είχε εξουσιοδότηση από τον ίδιο τον Χίτλερ», αναφέρει, χωρίς όμως να τεκμηριώνει την αποκάλυψη αυτή.
[3] Ο περίφημος Χάρτμαν, για τον οποίο αναφέρεται ότι το πραγματικό του όνομα ήταν Ρομπέρτο Ρουγκέρο και ότι είχε γεννηθεί στη Θεσσαλονίκη, ήταν αξιωματικός της Άμπβερ και έδρευε στο Ηράκλειο.
[4] Βλ. Γ. Χαροκόπου, Η απαγωγή του στρατηγού Κράιπε, γ΄ έκδ., Αθήνα 1982, σελ. 105-106. Κατά τον συγγραφέα, που είχε συμμετάσχει στην απαγωγή, αν τότε «ο Χάρτμαν είχε πετύχει την σύλληψη ή εξόντωση του Πετρακογιώργη, το πλήγμα κατά της Αντιστάσεως θα ήταν δεινό, με απρόβλεπτες συνέπειες».
[5] Τζακ Σμιθ, σελ. 74-76.
[6] Τζακ Σμιθ, σελ. 83.
[7] Εφημερίδα Ελευθερία, 30 Ιουλίου 1947.
[8] Εφημερίδα Ελευθερία, 23 Οκτ. 1947. Στον Άγγλο ιερέα ο Σούμπερτ είπε πριν οδηγηθεί στο απόσπασμα: «Η Γερμανία ζει και δεν πεθαίνει. Εύχομαι να ξαναγίνει μεγάλη για να μπορέσει να ξεπληρώσει όσα υποφέρει σήμερα». Αν όντως ευσταθεί το γεγονός ότι είχε ελληνική καταγωγή, με το να μην δεχθεί Έλληνα ιερέα και φυσικά με το να κάνει μια τέτοια δήλωση, δείχνει ότι είχε εγκαταλείψει κάθε ίχνος ελληνικής συνείδησης...
[9] Βλ. σελ. 312. Η άποψη του Κ. Μητσοτάκη διατυπώθηκε κατά την κατάθεσή του ως μάρτυρα στη δίκη των Γερμανών στρατηγών Μπρόγιερ και Μύλλερ.
[10] Σανουδάκη, σελ. 352-353. Το επεισόδιο των Μεσκλών έγινε την Πρωτοχρονιά του 1944, ενώ ο Μπαντουβάς είχε εγκαταλείψει την Κρήτη ήδη από τις 28 Νοεμβρίου 1943. Κατά την πιθανότερη εκδοχή, η συναίνεσή του προς τους αδελφούς Πατεράκη είχε δοθεί πριν φύγει ο Μπαντουβάς για τη Μέση Ανατολή.
[11] Τα ακριβή περιστατικά της υπόθεσης των Μεσκλών δεν είναι απόλυτα αποσαφηνισμένα. Ο Γιάννης Τσίβης, του οποίου η αξιοπιστία σε άλλα θέματα δεν είναι επιβεβαιωμένη, δίνει μια άλλη εικόνα, κάνει λόγο για οκτώ και όχι για επτά θύματα, ενώ προσθέτει και την παρουσία του Σούμπερτ αυτοπρόσωπα, ενώ εξουδετερώνει τον ισχυρισμό του Μπαντουβά ότι εκείνος είχε κατευθύνει τους αδελφούς Πατεράκη για το όλο εγχείρημα, τους οποίους μάλιστα ούτε καν αναφέρει ότι πήραν μέρος. Σύμφωνα με την εκδοχή Τσίβη (ό.π., σελ. 74-76):
«...Η άφιξη του Σούμπερ στα Χανιά χαροποίησε μόνο τους χαφιέδες και τους λίγους συνεργάτες των Γερμανών. Οι καταδότες έτρεξαν και πληροφόρησαν τον Σούμπερ, για την αντάρτικη ομάδα του χωριού Μεσκλών Κυδωνίας. Ο Σούμπερ καυχήθηκε πως σε μικρό χρονικό διάστημα θα διαλύσει την ομάδα αυτή και θα τιμωρήσει παραδειγματικά τα μέλη της. Για να αιφνιδιάσει τους αντάρτες, σοφίστηκε το εξής τέχνασμα: Μια ομάδα, από δεκαπέντε προδότες, μ’ επικεφαλής τους το Σούμπερ, την Πρωτοχρονιά του έτους 1944 ξεκίνησε πολύ πρωί, από τα Χανιά, μ’ ένα στρατιωτικό αυτοκίνητο για το χωριό Μεσκλά Κυδωνίας. Όταν το αυτοκίνητο, με το Σούμπερ και την συμμορία του, πλησίασε στην είσοδο του χωριού και σ’ αρκετή απόσταση από την γέφυρα, τρεις από την ομάδα του Σούμπερ, άοπλοι, προχώρησαν στο κέντρο του χωριού. Οι υπόλοιποι δώδεκα και ο Σούμπερ παράμειναν στ’ αυτοκίνητο.
Οι τρεις αυτοί προχώρησαν άοπλοι ως τα καφενεία του χωριού όπου ζήτησαν από τους εκεί Μεσκλιανούς να τους οδηγήσουν στο σπίτι του Νίκου Μπατάκη που θα ’θελαν – λέει – να τον δουν. Ο Ν. Μπατάκης γρήγορα ειδοποιήθηκε και όταν παρουσιάστηκε στους τρεις, αυτοί του είπαν: Πως και οι τρεις τους ήταν από το Ηράκλειο, μέλη της αντάρτικης ομάδας του Μπαντουβά. Πως η ομάδα αυτή διαλύθηκε, γιατί τον αρχηγό της τον πήραν οι Άγγλοι στη Μέση Ανατολή. Πως οι τρεις αυτοί κατάφεραν να φτάσουν στα Χανιά, κυνηγημένοι από τους Γερμανούς. Και πως έχουν επιθυμία, να βρουν την αντάρτικη ομάδα των Μεσκλιανών, να ενταχθούν σ’ αυτήν και να συνεχίσουν τον αγώνα ενάντια στους Γερμανούς.
Η οργάνωση όμως του ΕΑΜ και της ΕΠΟΝ των Χανίων παρακολουθούσε τις κινήσεις του Σούμπερ και των χαφιέδων του και πολύ έγκαιρα πήραν την πληροφορία, πως σκοπός του Σούμπερ ήταν να χτυπήσει την αντάρτικη ομάδα.
Όλες τις σχετικές πληροφορίες που είχαν οι Νομαρχιακές Επιτροπές του ΕΑΜ και της ΕΠΟΝ των Χανίων τις είχαν μεταβιβάσει στην αντάρτικη ομάδα των Μεσκλών και για τον λόγον αυτόν, ο Νικόλαος Μπατάκης και τ’ άλλα μέλη της ομάδας, όταν άκουσαν, όσα τους είπαν οι τρεις άγνωστοι, τους υποψιάστηκαν. Χωρίς καθυστέρηση τους απομόνωσαν, τους έψαξαν και βρήκαν πάνω τους τις γερμανικές ταυτότητες, με τις οποίες τους είχε εφοδιάσει ο Σούμπερ. Εξαιτίας των γερμανικών ταυτοτήτων που κρατούσαν οι τρεις αυτοί πολύ γρήγορα αναγκάστηκαν να ομολογήσουν τον σκοπόν της επίσκεψής τους, το σχέδιο που είχε καταστρώσει ο Σούμπερ για να παγιδεύσει την αντάρτικη ομάδα των Μεσκλιανών και πως ο Σούμπερ βρίσκεται έξω από το χωριό με δώδεκα οπλισμένους. Χωρίς καμιά καθυστέρηση, όταν οι αντάρτες και οι κάτοικοι των Μεσκλών έμαθαν τα παραπάνω, όλοι χύθηκαν σαν αετοί, κτύπησαν τους δώδεκα και τον Σούμπερ που βρίσκονταν στ’ αυτοκίνητο, έξω από το χωριό. Από τους δώδεκα, οι αντάρτες σκότωσαν τρεις και δυο έπιασαν ζωντανούς. Οι υπόλοιποι επτά και ο Σούμπερ κατάφεραν να διαφύγουν με το αυτοκίνητο και να σωθούν.
Οι δυο που πιάστηκαν ζωντανοί και οι τρεις που παρουσιάστηκαν, σαν Ηρακλειώτες της ομάδας Μπαντουβά, οδηγήθηκαν στη θέση Βούλισμα των Λευκών Ορέων. Εκεί συνεδρίασε το Ανταρτοδικείο. Οι πέντε αυτοί προδότες καταδικάστηκαν σε θάνατο και τουφεκίστηκαν. Τα πτώματά τους τα πέταξαν σ’ ένα από τους απύθμενους Ντάφκους των Λευκών Ορέων...».
[12] Τζακ Σμιθ, ό.π., σελ. 81.
[13] Βλ. Τζακ Σμιθ Χιουζ, Απόρρητη αναφορά της δράσεως της SOE στην Κρήτη 1941-45, εκδ. Ελεύθερη Σκέψις, Αθήνα 1991, σελ. 182.
